فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 4، زمستان 97 ، شماره پی در پی 42

بررسی ویژگیهای سبکی نسخه خطی"ریاض الفتیان" ابن حسام هروی و معرفی مؤلف آن

صفحه (225 - 244)
محمد ابراهیم مالمیر (نویسنده مسئول)، زهرا خسروی دستگردی ، عطا محمد رادمنش
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 96

چکیده
"نصاب الصبیان" ابونصر فراهی (متوفی قرن ششم ق.) منظومه ای تعلیمی در لغت و علوم ادبی است که از زمان تألیف تا قرن چهاردهم قمری کانون توجه دانشمندان و نویسندگان بود؛ بطوریکه شروح بسیار برآن نگاشتند. "ریاض الفتیان" ابن حسام هروی یکی از بهترین شروح آن در عصر تیموری است که تا کنون نویسنده و حتی خودِ اثر معرفی نشده است. مسأله اصلی در این مقاله معرفی "ریاض الفتیان"، بررسی نوآوری ، ویژگی و مختصات سبکی و نگارشی آن و شناساندن مؤلفش است. نتایج تحقیق که به شیوه توصیفی – تحلیلی و بر مبنای روش اسنادی صورت گرفته است، نشان می دهد نظام الدین بن کمال الدین بن جمال الدین خوافی هروی معروف به" ابن حسام هروی" از لغویان عصر تیموری است و ریاض الفتیان او به عنوان متنی تعلیمی، کهن ترین و جامع ترین شروح نصاب الصبیان فراهی است که آمیخته نگاری، مستندنویسی، شرح و بسط اسنادی و استشهادیِ کلمات از ویژگیهای بارز آن است و از بسامد بالایی در تلمیح، اقتباس و استشهاد به آیات و احادیث و ارجاع به کتب لغت معتبر برخوردار است.ابن حسام ضمن رعایت سنت روان نویسی، در ثبت دقیق کلمات بسیار همّت گماشته و اثرش بزرگترین گنجینه برای معرفی و شرح معربات است.

کلمات کلیدی
ابن حسام هروی , ریاضالفتیان , شرح نصاب الصبیان , متون منظوم تعلیمی , ویژگیهای سبکی.

• الذریعه الی التصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، محمدحسین،(1403)، چاپ علینقی و احمد منزوی، بیروت .
• انواع نثر فارسی، رستگار فسایی، منصور،(1380)، چاپ اول، تهران، سازمان تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها.
• تاریخ ادبیات ایران، ریپکا و دیگران، یان، (1381)، ترجمه عیسی شهابی، چ 2، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
• تاریخ ادبیات در ایران، صفا، ذبیح الله، (1364)، چاپ سوم ، تهران، انتشارات فردوسی، ج 3 و4.
• تاریخ نسخه پردازی و تصحیح انتقادی نسخه های خطی مایل هروی، نجیب، (1380)، تهران، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
• تاریخ نظم و نثر در ایران و در زیان فارسی نفیسی، سعید، (1344)، چاپخانۀ میهن، کتابفروشی فروغی.
• تحفۀ سام، حسام خویی، حسام الدین حسن بن عبدالمؤمن، تهران، تکدرخت، 2010م.
• تذکره الشعرا، سمرقندی، دولتشاه، (1318ق.)، به اهتمام ادوارد براون، هلند، لیدن .
• ریاض-الفتیان، ابن حسام هروی، نظام الدین بن جمال الدین بن کمال الدین(785 ق.)، نسخ خطی شمارۀ 11821و 12618و2393، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی،5501 کتابخانۀ ملک، 42 د کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، 4401 کتابخانه دانشگاه تهران، 1-858 و 16445 کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
• سبک شناسی، بهار، محمد تقی، (1379)، چ9، تهران، انتشارات مجید
• فرائض‌نامه منظوم ابن حسام خوافی، خامه یار، احمد،(1394)، فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق، سال 1، شماره 3و4 (پاییز و زمستان 1394)، ص271).
• فرهنگ جامع نوین، (ترجمه المنجد)، سیاح، احمد، (1384)، تهران، انتشارات اسلام.
• فرهنگ واژه های فارسی در زبان عربی شوشتری، محمد علی،(1347)، تهران، انتشارات بهمن.
• فرهنگنامه های عربی به فارسی، منزوی، علی، (1337)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
• فن نثر در ادب پارسی، خطیبی، حسین، (1366)، چاپ اول، انشارات زوار.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال الدین،(1354)، تهران، دانشگاه سپاهیان انقلاب ایران.
• فهرست نسخه های خطی، منزوی، احمد، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج3.
• فهرستواره دست نوشته های ایران (دنا)، درایتی، مصطفی، مشهد، مؤسسه فرهنگی پژوهشی الجواد (ع)، ج ۷.
• کلیات سبک شناسی، شمیسا، سیروس، (1374)، چاپ چهارم، تهران، انتشارات فردوس.
• لغتنامه، دهخدا، علی اکبر، چاپ تهران .
• معرفی منظومه اعتصامیه سلطانی فر، صدیقه، (1386)، (اولین نصاب فارسی به فرانسه)، گنجینه اسناد، مقاله 10، دوره 17، شماره 4، زمستان، صفحات 125-134.
• منتخب اللطائف، رحیم علیخان، ایمان، (1390)، تصحیح حسین و مهدی علیزاده، چ اول، تهران، انتشارات طهوری.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1370)، تهران، انتشارات آگاه.
• نصاب الصبیان، فراهی، ابونصر، به کوشش محمد جواد مشکور، چاپ اول، تهران، سازمان انتشارات اشرفی.
• نصاب-الصبیان و شروح آن، عیوضی، محمدعلی، فصلنامه کتاب شناسی و نسخه شناسی، سال19، شماره 73، ص205.
• نصاب شوشتر، نیرومند، محمدباقر، (1350)، تهران، صدر.
• واژه های فریبکار ، سمیعی، احمد، (مرداد 1373)، مجله شیمی، سال 7، شماره2، صص16-21.
• " " "